Thần Nông Bản Thảo Kinh – Sách Đông Y

Thần Nông Bản Thảo Kinh (神农本草经) được coi là bộ sách dược học cổ xưa nhất trong lịch sử Đông y, hình thành vào khoảng thời Đông Hán (thế kỷ I–II). Tác phẩm được cho là do các học giả đời Hán biên soạn, dựa trên kinh nghiệm dân gian và truyền thuyết về Thần Nông – vị thủy tổ của nông nghiệp và y dược, người nếm hàng trăm loại cỏ để tìm ra cây thuốc chữa bệnh.

Nội dung chính của sách ghi chép 365 vị thuốc, phân thành ba phẩm:

• Thượng phẩm (120 vị): chủ yếu là thuốc bổ dưỡng, ít độc, có thể dùng lâu dài để dưỡng sinh, kéo dài tuổi thọ.
• Trung phẩm (120 vị): vừa có tác dụng chữa bệnh, vừa có tác dụng duy trì sức khỏe, song có thể có độc tính nhẹ.
• Hạ phẩm (125 vị): chủ yếu dùng để trị bệnh cấp tính, thường có độc tính, cần thận trọng khi sử dụng.

Các vị thuốc được sắp xếp theo nguồn gốc: thảo mộc, mộc, cốc, cầm thú, côn trùng, thủy sản, khoáng vật. Ngoài tính vị (hàn, nhiệt, ôn, lương), công năng, sách còn ghi rõ tác dụng chủ trị và cách dùng, đặt nền móng cho học thuyết “tứ khí, ngũ vị, quy kinh” trong dược học cổ truyền.

Điểm đặc sắc của Thần Nông Bản Thảo Kinh là vừa tổng hợp tri thức dược học dân gian, vừa nâng lên thành hệ thống lý luận, nhấn mạnh mối quan hệ giữa thuốc và thể chất con người, giữa trị bệnh và dưỡng sinh. Đây được coi là cuốn sách mở đầu cho ngành bản thảo học – tức dược học cổ truyền phương Đông.

Ảnh hưởng của sách rất sâu rộng, là cơ sở cho nhiều bộ điển tịch y học sau này như Bản Thảo Cương Mục của Lý Thời Trân. Đến nay, Thần Nông Bản Thảo Kinh vẫn được xem như “tổ kinh” của ngành dược học Đông y, có giá trị lớn trong nghiên cứu và ứng dụng dược liệu.