Thương Hàn Tạp Bệnh Luận – Sách Đông Y

Thương Hàn Tạp Bệnh Luận (伤寒杂病论) là tác phẩm y học vĩ đại do Trương Trọng Cảnh (150–219, tự Cảnh Nhạc, người Nam Dương, Trung Quốc) biên soạn vào cuối thời Đông Hán. Ông được hậu thế tôn vinh là “Thánh y”, còn sách này được coi là đỉnh cao của y học lâm sàng cổ đại, ảnh hưởng sâu rộng đến Đông y suốt gần hai nghìn năm.

Nguyên bản sách có 16 quyển, khoảng 269 phương, nội dung chia làm hai phần lớn:

• Thương hàn luận: tập trung luận trị các bệnh ngoại cảm ôn hàn, diễn biến theo sáu kinh (Thái dương, Dương minh, Thiếu dương, Thái âm, Thiếu âm, Quyết âm). Đây là hệ thống biện chứng lục kinh nổi tiếng, làm nền tảng cho nguyên tắc “biện chứng luận trị” trong Đông y.
• Tạp bệnh luận: chủ yếu bàn về các chứng nội khoa, phụ khoa, sản khoa, tạp bệnh mạn tính và các phương thuốc tương ứng. Nội dung này về sau được tách ra thành bộ Kim Quỹ Yếu Lược.

Đặc sắc lớn nhất của Thương Hàn Tạp Bệnh Luận là kết hợp chặt chẽ giữa lý luận và thực tiễn. Trương Trọng Cảnh đề cao việc biện chứng dựa trên triệu chứng cụ thể, phân biệt hàn – nhiệt, biểu – lý, hư – thực, từ đó lựa chọn phép trị và phương dược thích hợp. Phương pháp này giúp Đông y thoát khỏi tính kinh nghiệm rời rạc, trở thành một hệ thống y học có lý luận chặt chẽ.

Mặc dù bản gốc thất truyền, đến đời Tấn, thầy thuốc Vương Thúc Hòa đã sưu tầm, hiệu đính, biên soạn lại và tách thành hai bộ riêng: Thương Hàn Luận và Kim Quỹ Yếu Lược. Cả hai đều lưu truyền đến nay và được xem như “cặp song sinh” phản ánh toàn diện học thuyết và y pháp của Trương Trọng Cảnh.

Với giá trị lý luận và thực tiễn to lớn, Thương Hàn Tạp Bệnh Luận được coi là viên ngọc sáng của kho tàng Đông y, là cột mốc đưa y học cổ truyền bước sang giai đoạn khoa học và hệ thống hóa.